کد مطلب:43729 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:20

گنجینه پرسمان » خانواده و زندگي

لطفاً دلايل تعدد همسران پيامبر اكرمو ائمه: را بازگو كنيد؟

دين مقدس اسلام ازدواجهاي نامحدود و بي قيد و شرط را محدود و مشروط به شرايطي مثل عدالت (عاطفي و مادي) و برابري و... نمود(نسأ،129)( ر.ك: تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 4، ص 152ـ156، دارالكتب الاسلامية، تهران. )

بر اساس آيات قرآن كريم هر مرد مسلمان به شرط توانايي و رعايت عدالت بين همسران ميتواند تا چهار همسر دائم اختيار كند; ولي پيامبر گرامي اسلامبه اين مقدار محدود نبود; بلكه ميتوانست بيش از چهار همسر دائم اختيار نمايد. قرآن مجيد ميفرمايد: و هر گاه زن باايماني خود را به پيامبر ببخشد ]و مهري براي خود نخواهد[ چنان چه پيامبر بخواهد ميتواند او را به همسري برگزيند; ولي چنين ازدواجي تنها براي تو مجاز است نه ديگر مؤمنان.(احزاب،50) سپس ميفرمايد: اين به خاطر آن است كه مشكلي ]در اداي رسالت پيامبري[ بر تو نباشد ]و از اين راه حاميان و طرفداران بيشتري فراهم كني[(احزاب،50)

از آيه مذكور استفاده ميشود كه پيامبر گراميشرايطي دارد كه ديگران ندارند، و همين تفاوت، سبب تفاوت در احكام و وظايف شده است.

گرچه تمام اسباب و علتهايي كه باعث شد پيامبر گراميهمسران متعدد اختيار كند براي ما مشخص نيست; ولي از بررسي ازدواجهاي آن حضرت روشن ميشود كه اين ازدواجها علتهاي گوناگون (اجتماعي و سياسي) داشته است كه برخي از آن علتها عبارتند از:

1. ازدواجهاي پيامبر عزيز و گراميدر بسياري از موارد جنبة سياسي داشته و براي كاستن از دشمني، يا ايمان آوردن و يا طرح دوستي و جلب محبت و علاقه اشخاص و يا قبايل به اسلام بوده است كه حتي گاهي به خاطر اين ازدواجها تمام افراد يك قبيله مسلمان ميشدند، از جمله ازدواجهاي مصلحتي پيامبر گراميازدواج با صفيه (دختر حي بن اخطب رئيس قبيله بني نضير) ازدواج با حفصه (دختر عمر)، جويره (دختر حارث، رئيس قبيله بني مصطلق كه باعث شد پدر، برادران و بسياري از قبيله مذكور به اسلام ايمان آوردند.( ر.ك: فروغ ابديّت، آيت الله جعفر سبحاني، ج 2، ص 171، انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم. )

از آنجا كه پيامبر با عدة محدود و كمي از يارانش بر ضد تمام عقايد خرافي دوران خود قيام كرد، بنابراين به طور طبيعي تمام اقوام و قبيلههاي مختلف آن محيط بر ضد او بسيج شده بودند و پيامبر گراميبراي اين كه از گزند برخي اشخاص و قبايل در امان باشد و يا باعث ايمان آوردن آنها به اسلام شود، از طريق ازدواج، با آنان رابطة خويشاوندي (كه محكمترين رابطه در ميان عرب جاهلي بود) برقرار ميكرد.( ر.ك: تفسير نمونه، همان، ج 17، ص 381ـ382. )

2. برخي ديگر از ازدواجهاي پيامبر عزيز و گراميبه خاطر شكستن آداب و رسوم غلط جاهلي بوده است، مثل ازدواج با زينب كه قرآن مجيد در سوره احزاب، آيه 37، به آن اشاره و ميفرمايد: هنگامي كه زيد زينب را طلاق داد، او را به ازدواج تو درآورديم، تا براي افراد با ايمان درباره همسران پسرخوانده خود هنگامي كه آنها را طلاق ميدهند محدوديتي نباشد.(احزاب،37ـ38)

ازدواج پيامبر عزيز و گراميـ با زينب افزون بر باطل كردن يك سنت غلط، بزرگترين الگوي مساوات و برابري قرار گرفت، زيرا رهبر بزرگوار اسلام با زني ازدواج كرد كه درگذشته همسر بردة آزاد شده او بود و در دنياي آن روز چنين ازدواجي، با آداب و رسوم و شئون اجتماع مخالف بود و حتي اقدام شجاعانه پيامبر گرامي اعتراض و انتقاد منافقان و جاهلان آن زمان را برانگيخت و خداوند در آيات مذكور (احزاب، 37ـ38) جواب آنها را داده است.( ر.ك: فروغ ابديت، همان، ص 113ـ114. )

3. بعضي ديگر از ازدواجهاي پيامبر گراميبه خاطر تأمين نياز اقتصادي بيوه زنان بيسرپرست به خصوص افرادي كه سرپرست خود را به خاطر اسلام و حفظ دين خدا در جبهه و نبردها با دشمنان از دست داده بودند مثل سوده، و ام سلمه انجام ميگرفت، زيرا آنها بعد از شهادت همسرانشان كسي را نداشته و زندگي براي يك زن بيسرپرست در جامعة آن روز بسيار سخت و مشكل بود.

و...

پيامبر عزيز و معصومدر اوج جواني و در سن 25 سالگي با زن بيوهاي به نام حضرت خديجهازدواج كرد و تا زماني كه حضرت خديجهزنده بود ـ و از طرفي مسائل اجتماعي و سياسي، در آن برهه و قسمت از زمان از اهميت ويژه و چنداني برخوردار نبود ـ همسر ديگري انتخاب نكرد و همسران بعدي را پس از وفات همسر مهربانش حضرت خديجهدر سال دهم بعثت و در سن كهولت، يعني 50 سالگي به بعد اختيار نمود.

بنابراين، با بررسي اجمالي از همسران پيامبر گراميروشن ميشود كه ازدواجهاي متعدد آن حضرت از روي لذتجويي و شهوتراني نبوده است چون در غير اين صورت معنا نداشت كه در سن جواني و اوج لذتجويي يك شخص، ازدواجهاي متعدد انجام ندهد و در سن كهولت و پيري يعني 53 سالگي به دنبال آن برود.( ر.ك: تفسير نمونه، همان، ج 3، ص 257; ج 17، ص 381ـ383 / تاريخ پيامبران، علامه مجلسي;، ج 4، ص 1519ـ1570، تحقيق سيد علي اماميان، انتشارات سرور. )

اما درباره ائمه:، بررسي اين كه هر يك از ايشان چند همسر (دائمي، موقت) داشته از حوصله اين پاسخ نامه خارج است. ولي چند نكته شايان توجه است:

1. برخي از ائمه: همسران متعددي داشتند و برخي از ايشان، مانند امام حسن عسكري، به جهت شرائط زماني نتوانستند حتي يك همسر دائمي براي خود انتخاب كنند.

2. ائمه:، مانند مسلمانان ديگر، براساس صريح آيه قرآن (نسأ، 3) حق داشتند تنها چهار همسر دائمي داشته باشند.

3. گروهي از مورخان و محدثان، همسران متعددي را به حضرت مجتبي نسبت دادهاند. بررسي جوانب زندگي و شخصيت فردي امام حسن مجتبي(عبادتهاي ايشان، 25 بار مشرف شدن به حج، تعداد اندك فرزندان و...) دروغ و جعلي بودن اين نسبت ها را آشكار ميكند. بر فرض اين تعداد واقعيت داشته باشد، در پاسخ ميگوييم: مسلمانان آن زمان به واسطه علاقه خاصي كه به پيامبر داشتند، با پيشنهاد تزويج دختران خود به حضرت امام حسن مجتبي، نوه پيامبر، ميخواستند به افتخار خويشاوندي و قرابت با پيامبر نايل گردند; هم چنانكه اين امر، در طول زندگي پيامبر اكرمو امام حسيننيز بارها مشاهده شده است. براي نمونه، ميتوان انتخاب شهربانو، حضرت امام حسين را در مجلسي كه همه حضور داشتند ياد كرد.( ر.ك: منتهي الآمال، شيخ عباس قمي، ج 2، ص 30، انتشارات هجرت. )

4. عمر داماد پيامبر9 نبود بلكه دختر عمر همسر پيامبر9 بود.